Auteur: Atjo Westerhuis, dierenarts | EduVet Dierenkliniek | info@eduvet.nl
Samenvatting:
De progesterontest is (nu nog) het belangrijkste hulpmiddel om de best mogelijke inschatting te kunnen maken van de dekrijpe periode. We gaan ervan uit dat het moment van de eicelsprong (ovulatie) het meest betrouwbare ‘vertrekpunt’ is voor de juiste bepaling van de dekrijpe periode. De eicelsprong duurt 1 dag, de eicelrijping daarna 1–3 dagen. De dekrijpe periode begint dus in principe 2 dagen na het begin van de ovulatie. De ovulatie vindt plaats als er in de progesterongrafiek tussen de 4.7–7.8 ng/mL (15.0–25.0 nmol/L) ‘ineens’ een snelle stijging optreedt. In EduVet Dierenkliniek maken wij gebruik van de Idexx Catalyst Progesterone test. In andere praktijken wordt gebruik gemaakt van de Immulite test. Uit onderzoek en uit ervaringen in de praktijk is gebleken, dat de betrouwbaarheid van de testresultaten van beide testen gelijkwaardig zijn.
Wanneer dekken teef?
Ovulatie
We gaan ervan uit dat het moment van ovulatie het meest betrouwbare ‘vertrekpunt’ is voor de bepaling van het juiste dektijdstip. Een eicelsprong of ovulatie duurt 1 dag. Na de ovulatie heeft de eicel nog 1–3 dagen nodig om te rijpen; alleen een rijpe eicel kan bevrucht worden. Er zijn meerdere ovulaties met verschillende rijpingsduur. Na volledige rijping blijft een eicel nog ongeveer een dag in leven.
De variatie in ovulatietijdstip is heel groot. Uitersten zijn dag 5 en dag 30 van de loopsheid; de meeste teven ovuleren tussen dag 9 en dag 14 van de loopsheid. Bij 44% van de teven verschilt het tijdstip van ovuleren aanzienlijk per loopsheid! De dag van de loopsheid zegt ons dus te weinig over het juiste dektijdstip.
Progesterontest
Na de eicelsprong ontwikkelt zich ter plekke een corpus luteum dat verantwoordelijk is voor de productie van progesteron. Een eerste lichte stijging van de progesteronspiegel vindt al plaats voor de ovulatie. Dit wordt veroorzaakt door veranderingen in de functie van de nog niet gesprongen follikel. Een flinke stijging in korte tijd is een teken dat er daadwerkelijk een ovulatie heeft plaatsgevonden. Door de progesteron spiegel in het bloed te meten, weten we dus, wanneer er een ovulatie heeft plaatsgevonden.
Er is niet één bepaalde progesteronwaarde die het ovulatiemoment aangeeft, het zijn er twee, een onder- en bovenwaarde, waar tussenin de ovulatie plaatsvindt. Bij een progesteronwaarde lager dan de onderwaarde heeft er vrijwel zeker nog geen ovulatie plaats gevonden, bij een progesteronwaarde hoger dan de bovenwaarde weten we vrijwel zeker dat de ovulatie heeft plaatsgevonden; daartussenin is alleen een flinke stijging in korte tijd een bewijs dat er daadwerkelijk een ovulatie heeft plaats gevonden.
Bij de bepaling van het dektijdstip hebben we nog te maken met enkele variabele factoren: rijping van eicellen duurt 1–3 dagen, sperma heeft een beperkte levensduur van 24 (diepvries) tot 48 (vers) uur en de periode waarin de teef ‘staat’ (bereid is om de reu toe te laten) is relatief kort (natuurlijke dekking).
In de praktijk komt het erop neer dat met de progesterontest niet het dektijdstip wordt bepaald, maar dat met de progesterontest de best mogelijke inschatting gemaakt kan worden van de dekrijpe periode.
Conclusie
De progesterontest is op dit moment het belangrijkste hulpmiddel om de best mogelijke inschatting te kunnen maken van de dekrijpe periode.
Wanneer na ovulatie testen?
Statistisch is bekend dat een teef ovuleert tussen dag 5 en dag 30 dag van de loopsheid. Bij die lage ondergrens rijst natuurlijk de vraag of de eerste dag van de loopsheid wel juist is vastgesteld. Bij een redelijke zekerheid met betrekking tot de juistheid van de dagtelling komt het in de praktijk erop neer dat de eerste test het beste op dag 8-9 van de loopsheid uitgevoerd kan worden. Wanneer dekken?
| ng/mL | nmol/L | |
| Nog geen ovulatie | <4.7 | <15.0 |
| Ovulatie: snelle stijging van progesteron waarde in dit traject! | 4.7–7.8 | 15.0–25.0 |
| Natuurlijke dekking: 48 uur na eisprong / ovulatie* | >7.8 | >25.0 |
* Ovulatie duurt 24 uur, rijping eicel duurt 24-72 uur
Voor de natuurlijke dekking (teef moet ‘staan’) is de theoretische dekperiode: 10.0–12.0 ng/ml (32.0–38.4 nmol/L), de praktische dekperiode is meestal vanaf circa 9.0 ng/mL (28.8 nmol/L). Gaan we uit van de theoretische dekperiode, dan is de kans iets groter dat we te laat zijn; gaan we uit van de praktische dekperiode, dan is de kans iets groter dat we te vroeg zijn.
Welke Progesterontest?
In EduVet Dierenkliniek maken wij voor de progesteronbepaling gebruik van de Idexx Catalyst Progesterone. In veel praktijken wordt gebruik gemaakt van de Immulite. Uit onderzoek is gebleken, dat de betrouwbaarheid van de testresultaten van beide gelijkwaardig zijn.
